सुन आयातबारे अन्यौल कायमै

यादव हुमागाई
काठमाडौं, १२ मंसिर
भदौदेखि प्रतिबन्ध लागेको सुनको आयात खोल्नका लागि सरकारलाई एक साता अघि नै बाटो खुल्ला भएपनि अझै आयात खुल्न सकेको छैन । बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयमा आइतबार अबेरसम्म आयातका प्रतिबन्ध हटाउनका लागि छलफल भएपनि निर्देशिका बन्न नसकेपछि अझै अन्यौल कायम रहेको छ ।
“आज दिनभर पनि सुन आयात खुल्ला कसरी गर्नेबारे छलफलमा थियौ” बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयका सचिव पुरुषोतम ओझाले आइतबार राति कारोबारसँग भने, “आयात गर्ने परिणामलगायतका विषयमा निर्देशिका बनेपछि आयात खुलाउँछौं ।” सोमबार या मंगलबार खोल्न सक्ने सम्भावना रहेको उनले बताए ।
गत शनिबार सरकारले बजेटमार्फत सुनको भन्सार बृद्वी गरी प्रति दश ग्राम एक हजार पु¥याएपछि सरकारलाई आयात खोल्ने बाटो खुल्ला भएको थियो । गत आर्थिक वर्षमा भारतको तुलनामा नेपालमा भन्सारदर कम भएका कारण ठूलो परिणममा सुन आयात भई भारततर्फ निकासी भएपछि सरकारले चैतमा अध्यादेशमार्फत सुनको भन्सारदर बढाएको थियो । अध्यादेशको म्याद पनि गत भदौंमा समाप्त भएपछि सरकारले भदौ १८ गतेदेखि सुनचाँदी आयातमा पूर्ण प्रबतिबन्ध लगाएको थियो । यसवीचमा बजारमा अभाव पूर्ति गर्नका लागि राष्ट्रबैंकले आफूसँग भएको सुनको मौजातबाट सातामा एक सय किलो सुन र एक हजार किलो चाँदी बिक्रि गर्दै आएपनि भन्सार बढेपछि भने बन्द गरेको छ ।
सुनचाँदी व्यवसायीहरुले गत विहिबार अर्थ र आपूर्ति मन्त्रालयलाई आयात छिटो खुल्ला गर्न आग्रह गरेका थिए । यस्तै विहिबार नै अर्थ मन्त्रालयले आपूर्तिलाई प्रतिबन्ध खुल्ला गर्न पत्र पठाएको थियो ।
साता दिन बितिसक्दा पनि आयात खुल्ला नभएपछि बजारमा सुनको अभाव भएको छ । विवाहको सिजनमा सुनको माग बढी हुने भएकाले आयात नहुदा बजारमा मौजात रहेको सुन सकिदै गएको व्यवसायी बताउछन् ।
“विवाहको सिजन भएकाले यसबेला बजारमा सुनको माँग धेरै हुन्छ” नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघका अध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले भने, आयात खुल्ला नहुँदा बजारको अभाव बढेको छ ।” अभावका कारण बजारमा मुल्य उच्च भएको उनले बताए ।
यसैवीच, गत विहिबार र शुक्रवार स्थानीय बजारमा उच्च मूल्य कायम भएको सुनको मूल्य साताको पहिलो दिन आइतबार भने ओरालो लागेको छ । शुक्रवार प्रतिदश ग्राम ३४ हजार ३५ रुपैयाँमा कारोबार भएको सुनको मूल्य आइतबार ३३ हजार नौ सय १० रुपैयामा कारोबार भएको संघले जनाएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य घटेपछि स्थानीय बजारमा समेत त्यसको असर परेको संघको भनाइ छ ।
यस्तै, चाँदीको मूल्य पनि ३.५० रुपैयाँ घटेको छ । शुक्रवार प्रतिदश ग्राम छ सय ८१ रुपैयाँमा कारोबार भएको चाँदीको मुल्य घटेर आइतबार छ सय ७७.५० रुपैयाँमा कारोबार भएको संघले जनाएको छ ।

सुनको मूल्य हालसम्मकै उच्च

अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा घटे पनि स्थानीय बजारमा बढ्यो

यादव हुमागाई

काठमाडौं, ९ मंसिर

स्थानीय बजारमा बिहीबार सुनको मूल्यले हालसम्मकै उच्च रेकर्ड कायम राखेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा बिहीबार सुनको मूल्य घटी रहेको बेला स्थानीय बजारमा भने रेकर्ड कायम गर्दै प्रतिदस ग्राम ३४ हजार ३५ रुपैयाँमा कारोबार भएको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी संघले जनाएको छ ।

बुधबार प्रतिदस ग्राम ३३ हजार ९ सय ५० रुपैयाँमा कारोबार भएको सुन बिहीबार प्रतिदस ग्राम ४५ रुपैयाँ बढेर प्रतिदस ग्राम ३३ हजार ९ सय ९५ रुपैयाँमा पुगेको हो । यसअघि कात्तिक २३ गते मूल्यमा रेकर्ड राखेको सुनको मूल्य प्रतिदस ग्राम ३३ हजार ९ सय ५० रुपैयाँ पुगेको थियो ।

तर, बिहीबार अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा भने सुनको मूल्य घटेको छ । बुधबार प्रतिऔंस १३ सय ७५ डलरमा कारोबार भएको सुनको भाउ बिहीबार ४ डलर घटेर १३ सय ७१ डलर कायम भएको थियो ।

“आज स्थानीय बजारमा कायम भएको मूल्य हालसम्मकै उच्च हो,” नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी संघका अध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले भने, “अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य घटेको भए पनि स्थानीय बजारमा भने अभावका कारण सुनको मूल्य बढेको हो ।” विवाहको सिजन लागेकाले बजारमा सुनको माग बढेको उनले भने । सरकारले सुनको आयात खुल्ला नगरेकाले बजार मागअनुसार सुनको आपूर्ति हुन नसक्दाको प्रभाव मूल्य वृद्धिका रूपमा देखिएको उनले बताए ।

सुनचाँदीको भन्सारदर बढाउने विधेयकको म्याद सकिएपछि आपूर्ति मन्त्रालयले गत भदौ १८ गतेबाट सुनचाँदी आयातमा रोक लगाएको छ । बजेटमार्फत सुनको भन्सार दर बढाएर प्रतिदस ग्राम १ हजार पु¥याइएको भए पनि हालसम्म सुनको आयात खुल्ला गरेको छैन । मंगलबारबाट बैंकले सुनको बिक्री स्थगित गरेपछि सुनको मूल्यमा वृद्धि भएको सुन व्यवसायीहरू बताउँछन् ।

यसैबीच व्यवसायीयहरूले सरकारलाई छिटो सुन आयात खुल्ला गर्न माग गरेका छन् । विवाहको सिजन सुरु भएकाले बजारमा सुनको अभाव भएको र अवैध भारतीय सुन आयातले मूल्य अत्यधिक बढेको व्यवसायीहरूको तर्क छ । “हामीले अर्थ र आपूर्ति मन्त्रालयलाई पत्र पठाइ छिटो आयात खुल्ला गर्न माग गरेका छौं” शाक्यले भने, “आयात छिटो खुल्छ भन्नेमा आशावादी छौं” ।

सुनको मूल्य बढे पनि बजामा चाँदीको मूल्य भने स्थिर रहेको छ । बुधबार प्रतिदश ग्राम छ सय ८१ रुपैयाँमा कारोबार भएको चाँदी बिहीबार पनि सोही मूल्यमा कारोबार भएको संघले जनाएको छ ।

सहकारी संघसंस्थाको दर्ता दोब्बर बढ्यो

‘विभागको क्षमता नबढाउँदा अनुगमनमा समस्या’
यादव हुमागाई
काठमाडौं, ७ मंसिर
सहकारीको बढ्दो आकर्षणसँगै सहकारी संघसंस्थाको दर्ता झन्डै दोब्बरले वृद्धि भएको छ । तर, सहकारीको वृद्धिसँगै नियमनकारी निकाय सहकारी विभागको क्षमता नबढाउँदा दर्ता, तालिम र अनुगमनमा समस्या आएको विभागका अधिकारी बताउँछन् ।
विभागको तथ्यांकअनुसार गत आर्थिक वर्षसम्ममा सहकारी संघसंस्थाको संख्या २० हजार ३ सय ६ पुगेको छ । अघिल्लो आर्थिक वर्षसम्ममा सहकारी संघसंस्थाको संख्या १२ हजार मात्र रहेको थियो । विभागको तथ्यांकमा गत आवसम्ममा प्रारम्भिक सहकारी संस्था २० हजार १ सय २४ र संघहरूको संख्या २ सय ४ पुगेको उल्लेख छ । त्यस्तै, जिल्ला संघको संख्या ६६, विषयगत जिल्ला संघको संख्या १२७, विषयगत केन्द्रीय संघ ९ र राष्ट्रिय संघ र सहकारी बैंक एक÷एक रहेको छ ।
विभागका अनुसार सबैभन्दा बढी तीन हजारभन्दा धेरै सहकारी डिभिजन सहकारी कार्यालय काठमाडौंमा नै दर्ता भएका छन् । दर्ता भएका सहकारीमध्ये ५० प्रतिशत बचत तथा ऋण सहकारी छन् । त्यस्तै, ग्रामीण क्षेत्रमा भने बचत तथा ऋणका साथै उपभोक्ता, कृषि, दुग्ध, मौरीपालन, कफी, स्वास्थ्यलगायतका विषयगत सहकारीको दर्ता बढेको विभागले जनाएको छ ।
बढ्दो सहकारी संख्यासँगै विभागको क्षमता बढाउनेतर्फ भने सरकारले ध्यान नदिएका कारण सहकारी संस्थाको लगत राख्न र अनुगमनमा समस्या भएको विभागका अधिकारीको भनाइ छ । “आठ सय सहकारी हुँदा रहेको विभागको क्षमतामा थप गरिएको छैन ।” विभागका रजिष्टार सुदर्शनप्रसाद ढकालले भने यसले सहकारीको दर्ता र अनुगमनको काममा प्रभावकारिता आउन सकेको छैन ।” सरकारले २०६१ सालमा विभागको क्षमता घटाइ ६८ जिल्लामा रहेको डिभिजन सहकारी कार्यालयलाई ३८ जिल्लामा सीमित गराएको र ९ सयको हाराहारीमा रहेको कर्मचारीको संख्यासमेत कटौती गरी ५ सयको हाराहारीमा झारेको ढकालले बताए । त्यस्तै सहकारी ऐनलाई समेत लामो समयदेखि परिमार्जन गर्न नसकेकाले विभागको क्षमता नबढेको ढकालको भनाइ छ ।
बढ्दो सहकारीमा आबद्ध व्यक्तिहरूको संख्यामा वृद्धिसँगै सहकारीकर्मीलाई तालिमको अवसरसमेत कमी भएको ढकालले बताए । विभागको अनुगमन प्रभावकारी हुन नसकेकाले केही सहकारीमा विकृति मौलाएको ढकालको भनाइ छ । केही समयदेखि विभागको विशेष टोलीले ठूला सहकारीको अनुगमन गरिरहेको भए पनि जनशक्ति र बजेट अभावमा प्रभावकारी हुन नसकेको उनले बताए ।
विभागका अनुसार हाल नेपाल राष्ट्र बैंकका दुई अधिकृतसहित विभागको टोलीले ठूला कारोबार भएका वित्तीय सहकारीको अनुगमन गरिरहेको छ । विभागको अनुगमनलाई अर्थ मन्त्रालयले समेत चासोका साथ हेरेको छ । विभागको अनुगमन प्रतिवेदनको आधारमा मन्त्रालयले मापदण्ड मिच्ने सहकारीलाई कारबाही गर्न विभागलाई आग्रह गरेको थियो ।
यस्तै सीमित जनशक्ति र स्रोत साधनका बाबजुद पनि दर्ता र अनुगमनलाई प्रभावकारी बनाउँदै लगिएको रजिष्टार ढकालले बताए । “हामीसँग भएको सिमित स्रोत साधनलाई अधिकतम उपयोग गरी अनुगमनलाई कडा गर्दै लगेका छौं,” ढकालले भने । अनुगमनमा त्रुटि देखिएका सहकारीलाई त्रुटि सच्याउन निर्देशन दिइएको र त्रुटि नसच्याएमा कारबाही गर्ने उनले चेतावनी दिए ।
विभागले भदौ १५ गतेबाट काठमाडौं उपत्यकामा सहकारी दर्ता अगाडि तालिम अनिवार्य गरेको छ । त्यस्तै केही समय अगाडि मात्र विभागले सहकारी संस्थालाई कम्पनीमा कारोबार गर्न रोक लगाएको छ ।
बक्समा
२०६६ चैतसम्म दर्ता भएका सहकारी
बचत तथा ऋण -८८८८
बहुउद्देश्यीय -३४६५
दूध -१६८७
कृषि -२९६४
विद्युत् -२२२
तरकारी तथा फलफूल -१८३
उपभोक्त -१२०५
विज्ञान, प्रविधि, यातायात, सञ्चार -८२
कफी -६६
स्वास्थ्य- ५०
चिया -७५
जडिबुटी- ३८
मौरीपालन - ४१
अन्य -७०५
स्रोतः सहकारी विभाग

सुनको मूल्य बढ्यो चाँदीको स्थिर

काठमाडौं ७ मंसिर
स्थानीय बजारमा मंगलबार सुनको मूल्य बढेको छ । सोमबार प्रतिदश ग्राम ३३ हजार चार सय ३५ रुपैयाँमा कारोबार भएको सुन मंगलबार ३३ हजार छ सय ९५ रुपैयाँमा कारोबार भएको नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघले जनाएको छ ।
यसैगरी मंगलबार चाँदीमा भाउँ भने स्थिर रहेको छ । सोमबार प्रति दशग्राम छ सय ७२ रुपैयाँमा कारोबार भएकोमा मंगलबार पनि सोहि मूल्यमा कारोबार भएको संघले जनाएको छ ।

सुनमा उच्चदरले भन्सारवृद्वी

आयात खुल्ला गर्ने सरकारको तयारी
यादव हुमागाई
काठमाडौं, ५ मंसिर
सरकारले चालु आर्थिक वर्षको बजेटमार्फत सुनमा उच्च दरले भन्सार (अन्त शुल्क) बढाएको छ । ठूलो परिणाममा सुन आयात हुँदा बिदेशी मुद्रा संचितिमा असर परेको भन्दै आयात निरुत्साहीत गर्न भन्सार दर बढाइएको अधिकारीहरु बताउछन् ।
सुनमा प्रतिदश ग्राम पाँच सय ३० रुपैयाँ बढाएको छ । यसअघि प्रतिदश ग्राम १ सय ३० रुपैयाँ रहेको भन्सार दर गत चैतमा सरकारले आर्थिक विद्येयक मार्फत प्रतिदश ग्राम ४ सय ३० रुपैयाँ पु¥याएको थियो । भन्सार अन्तरका कारण नेपाल र भारतको मूल्यमा अन्तर भइ नेपालबाट ठूलो परिणामका सुन भारत निर्यात भएपछि सरकारले भन्सार दर बढाएको थियो । तर, भदौं १९ गतेदेखि विद्येयकको म्याद सकिदा पनि संसद्बाट विद्येयक पारीत हुन नसकेपछि वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले अस्थाइ रुपमा सुनचाँदी आयात प्रतिबन्ध लगाएको छ ।
वजेटमार्फ भन्सारदर परिवर्तन भएपछि आयात बन्द भएको सुनचाँदी आयात खुल्ला गर्न सरकारलाई बाटो खुलेको छ । केही दिनमै आयात खुल्ला गर्ने बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयका सचिव पुरुषोतम् ओझाले बताए । “भरखर बजेट आएको छ, मन्त्रालयमा छलफल गरी छिट्टै आयात खुल्ला गछौं” सचिव ओझाले भने ।
“उच्च रुपमा आयात भएपछि विदेशी मुद्रा सञ्चिति घटेको र अर्थतन्त्रमै असर पारेकाले सुन आयात निरुत्साहित गर्न भन्सार दर बढाइएको हो” राजस्व सचिव कृष्णहरी बाष्कोटाले भने । भन्सार दर बढेपछि भारतको भन्दा नेपालको मूल्य उच्च हुने बास्कोटाको भनाइ छ । भन्सार दर बढेपछि आपूर्ति मन्त्रालयलाई समेत आयात खुल्ला गर्ने बाटो खुलेको बास्कोटाले बताए ।
यस्तै चाँदीमा पनि प्रति दश ग्राम ८ रुपैयाँ भन्सार बढाइएको छ । गत चैतमा आर्थिक विद्येयबाट प्रतिदश ग्राम १६ बनाइएको भन्सारदर चालु आर्थिक वर्षको बजेटबाट प्रतिदश ग्राम २४ पु¥याइएको छ । विद्येयक अगाडी चाँदीको भन्सारदर प्रतिदश ग्राम ३ रुपैयाँ थियो ।
व्यवसायीले भने भन्सार महसुल बढेपछि छिटो आयात खुल्ला गर्न माग गरेका छन् । बैंकहरुले मात्र सुन आयात गर्ने पाउने केन्द्रीय बैंकको नियम खारेज गर्दै व्यवसायीले आवश्यक परिणामको सुन आयात गर्न पाउने व्यवस्था मिलाउनुपर्ने उनीहरुको भनाइ छ । “यसले सुनको मूल्य त बढ्छ नै तर, ग्राहकहरुले सहज रुपमा पाउँछन्” नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघका अध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले भने “व्यवसायीले पर्याप्त मात्रामा सुन खरीद गर्न नपाएका कारण इन्डियन बजारको भर पर्नुपर्दा भारतिय मुद्रा अपचलन भई नेपालमा सुनको भाउँसमेत महंगो भएको थियो ।” सुनको भन्सारदर बढाउन अर्थलाई आफुहरुले नै सिफारीस गरेको उनले बताए भन्सारदर परिवर्तन भएपछि व्यवसायीलाई सुन आयात गर्नदिन उनले माग गरे । “बाणिज्य बैंकहरुले होइन स्वयंम व्यवसायीलाई चाहीएको परिणाममा आयात खुल्ला गर्नुपर्छ” शाक्यले भने ।
सुनको अत्याधिक मात्रमा आयात भइ देशको विदेशी मुद्रा संचय घटेका कारण नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंशाखबाट बाणिज्य बैंकहरुले मात्र दैनिक १० किलो सुन आयात गर्ने अनुमति दिएको थियो । त्यस्तै सुनको वितरणका लागि कोटा प्रणालीका रुपमा तीन व्यवसायी संघलाई अधिकार दिनुका साथै अञ्चलगत रुपमा पनि कोटा छुट्याएको थियो ।
भन्सारदर परिर्वतन भई आयात खुल्ला गर्ने बाटो खुलेपछि केन्द्रीय बैंकले सुनचाँदी बिक्री नगर्ने जनाएको छ । “यो मंगलबारबाट बैंकले सुन बिक्री गर्दैंन” बैंकका प्रवक्ता गोपाल प्रसाद काफ्लेले भने–“व्यवसायीलाई नै आयात गर्ने बाटो खुल्ला भइसकेकाले बैंकले बिक्रि गर्नु आवश्यक छैन ।” सुनचाँदीको आयात बन्द भएपछि बजारको अभाव र कालोबजारी हटाउन केन्द्रीय बैंकले पाँच पटक बोलकबोलबाट आफ्नो ढुकुटीमा रहेको पाँच सय ८४ किलो सुन र सात हजार ३१ किलो चाँदी व्यवसायीहरुलाई विक्री गरीसकेको छ ।
यस्तै भन्सारदर बढेपछि सुनचाँदी आयात र बिक्रिका लागि केन्द्रीय बैंकले भदौं ४ मा जारी गरेको निर्देशनको औचित्य समेत स्वत समाप्त भएको केन्द्रीय बैंकले जनाएको छ । “त्यस बेलाको परिस्थिती अनुसार नीति बनाएका थियौं, अब त्यसको सान्र्दर्भिकता छैन” प्रवक्ता काफ्लेले भने “मन्त्रालयले नै आयातमा सम्बन्धि निर्णय गर्छ ।”
नेपाल र भारतको भन्सारदरमा व्यापक अन्तर भएपछि गत आर्थिक वर्षमा करिब ४२ अर्ब बराबरको १५ हजार ४ सय ९१ केजी सुन आयात भएको थियो । नेपालमा आएको ठूलो परिणामको सुन भारत निर्यात भएपछि अर्थले भन्सारमार्फत सुनको भन्सारदर बढाएको थियो ।

सुनचाँदीको मूल्य बढ्यो

६ मंसिर काठमाडौं । स्थानीय बजारमा सोमबार सुनको मूल्य प्रतिदश ग्राम एक सय २५ रुपैयाँ बढेको छ । आइतबार प्रतिदश ग्राम ३३ हजार तीन सय १० रुपैयाँमा कारोबार भएको सुन सोमबार ३३ हजार चार सय ३५ रुपैयाँमा कारोबार भएको नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघले जनाएको छ ।
यसैगरी, सोमबार चाँदीमा सात रुपैयाँ ५० पैसा बढेको छ । आइतबार प्रति दश ग्राम ६ सय ६४।५० रुपैयाँमा कारोबार भए चाँदी सोमबार छ सय ७२ रुपैयाँमा कारोबार भएको छ ।

सुनचाँदीको मूल्य घट्ने क्रम जारी

काठमाडौं १ मंसिर : स्थानीय बजारमा बुधबार सुनको मूल्य प्रतिदश ग्राम ३ सय ४० रुपैयाँ घटेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय मूल्यमा गिरावट आएपछि स्थानीय बजारमा पनि त्यसको असर परेको नेपाल सून चाँदी व्यवसायी संघले जनाएको छ ।
संघका अनुसार मंगलबार प्रतिदश ग्राम ३३ हजार पाँच सय २० रुपैयाँमा कारोबार भएकोमा बुधवार घटेर प्रतिदश ग्राम ३३ हजार १० रुपैयाँमा कारोबार भएको छ । यस्तै बुधवार चाँदीको मूल्य पनि पाँच रुपैयाँ घटेको छ । मंगलबार प्रतिदश ग्राम ६ सय ४८ रुपैयाँमा कारोबार भएको चादी बुधवार प्रतिदश ग्राम ६ सय ४३ रुपैयाँमा कारोबार भएको संघले जनाएको छ ।

वित्तीय सहकारीको अनुगमनका लागि छुट्टै शाखा

यादव हुमागाई
१ मंसिर, काठमाडौं
बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाको अनुगमनका लागि सहकारी विभागमा छुट्टै शाखा गठन हुने भएको छ । वित्तीय सहकारी संस्थाहरुले सहकारी ऐन नियम र मापदण्ड विपरित कारोबार गर्ने र सर्वसाधारणलाई ठगी गर्ने क्रम बढेपछि अनुगमनका लागि छुट्टै शाखा गठन गर्न लागिएको हो ।

अर्थ मन्त्रालयले कात्तिक १५ गते विभागमा अनुगमन शाखाको ढाँचा तयार गर्न पत्र पठाएको छ । मन्त्रालयको प्रत्रमा विभाग अन्र्तगत रहने अनुगमन शाखाको ढाँचा, आवश्यक जनशक्ति, भौतिक पूर्वाधारलगायतका कुरा समेटेर प्रस्ताव पेश गर्न भनिएको छ ।

सहकारी संस्थाको तुलनामा जनशक्ति र भौतिक पूर्वाधारको अभाव भएको विभागको गुनासोपछि अर्थले अनुगनमन शाखा गठनका लागि चासो देखाएको हो । अनुगमन शाखा गठन गर्ने मन्त्रालयको प्रस्ताव सकारात्मक भएको विभागका रजिष्टार शुदर्शन प्रसाद ढकालले बताए । ग्रामीण क्षेत्रमा रहेका र समुदायमा आधारीत रहेर काम गरेका सहकारीमा खासै समस्या नभए र सहरी क्षेत्रका सहकारी संस्थाको अनुगमका आवश्यक भएको उनको दावी थियो ।

शाखाको स्थापनाका लागि भरखरै पत्र प्राप्त भएकाले यसको तिहार पछि मात्र सरोकारवालासँग छलफल गरी प्रक्रिया अगाडी बढाउने ढकालकले बताए । उनका अनुसार वित्तीय क्षेत्रका विषेशज्ञ सम्मिलित अनुगमन शाखा बनाउने र त्यसमा वित्तीय सहकारीले नियमित रिपोर्ट बुझाउने व्यवस्था गर्न सकिने उल्लेख गरे । संस्थाको रिपोर्टकै आधारमा अनुगमन गर्ने र गल्ती गर्ने सहकारीलाई सुधारका साथै कारवाहि गर्न सकिने उनको भनाइ छ ।

सहकारी संस्थाको दर्ता र अनुगमन गर्दै आएको सहकारी विभाग अन्र्तगत ३३ वटा डिभिजन सहकारी कार्यालय र पाँच वटा डिभिजन तथा सहकारी प्रशिक्षण कार्यालय रहेका छन् । डिभिजन कार्यालयमा कर्मचारी र भौतिक स्रोत साधनको अभावले सहकारी संस्थाको नियमित अनुगन गर्न नसकिएको डिभिजन कार्यालयका प्रमुखहरु बताउछन् । “अहिलेको जनशक्तिले मात्र त एउटा सहकारीको वर्षमा एक पटक अनुगमन गर्न पनि गाह्रो छ” डिभिजन सहकारी कार्यालय काठमाडौंका प्रमुख केशव थापाले भने । वित्तीय सहकारीको अनुगमनका लागि दक्ष जनशक्ति समेत नभएको उनको भनाइ छ । विभाग अन्र्तगत विभिन्न कार्यालयमा ५ सय ९४ कर्मचारीको दरवन्दी भएपनि विभिन्न पदका १ सय ५० भन्दा बढी दरबन्दी रिक्त रहेको अधिकारीहरुको भनाइ छ ।

डिभिजन कार्यालहरुको अनुगमन प्रभावकारी नहुँदा वित्तीय सहकारी संस्थाले ऐन नियम विपरित सदस्यभन्दा बाहिर कारोबार गर्ने, सर्वसाधारण ठगेर भाग्ने गरेको सर्वसाधारणको गुनासो रहेको छ । डिभिजनका कर्मचारी भने सहकारी संस्थाको अनुपातमा सहकारी कार्यालयको भौतिक सुविधा नबढाउदा अनुगमन प्रभावकारी नभएको दावी गर्छन् ।
अर्थले केही महिनादेखि वित्तीय सहकारीको कारोबारमा चासो राख्दै आएको छ । सहकारी विभागले गत माघदेखि धेरै कारोबार गर्ने वित्तीय सहकारी संस्थाको अनुगमन रिपोर्ट समेत मन्त्रालयले अध्ययन गरीरहेको छ । अध्ययन रिपोर्टकै आधारमा मन्त्रालयले ऐन नियम र मापदण्ड विपरित कारोबार गर्ने सहकारी संस्थालाई ठगीको कारवाहिका साथै दर्तासम्म खारेज गर्न निर्देशन दिएको थियो ।

विभागको तथ्याङ्क अनुसार देशभर सहकारी संस्थाको सख्या २१ हजारको हाराहारीमा पुगीसकेको छ । जसमध्ये ५० प्रतिशतको हाराहारीमा वचत तथा ऋण सहकारी संस्था रहेको विभागको अनुमान छ । यी सहकारी संस्थामा ३० लाख भन्दा बढी नेपाली सदस्य रहेको र ६० अर्व निक्षेप परिचालन भएको बताइन्छ ।

यसैवीच, सहकारी विभागले सहकारी ‘दर्ता तथा अनुगमन मापदण्ड–२०६५’ को संसोधन समेत सुरु गरेको छ । सहकारी संस्थाको दर्ता र अनुगमनमा देखिएका समस्या सम्बोधनका लागि मापदण्ड संसोधन गर्न लागिएको विभागका अधिकारीहरुको भनाइ छ ।
“अनुगमन र कारवाहिका लागि देखिएका समस्या सम्बोधनका लागि मापदण्ड सम्शोधन प्रक्रिया अगाडी बढाएका हौं” रजिष्टार ढकालले भने । मापदण्डले सहकारीमन संचालकको वित्तीय अपराध र कारवाहीबारेमा थप व्याख्या गरिएको जानकारी दिए ।

चाँदीका सामाग्रीको माग बढ्यो

यादव हुमागाई
काठमाडौं ११ कात्तिक
हिन्दुहरुको दोस्रो ठुलो चाड तिहार नजिकीदै जाँदा दीपावलीमा प्रयोग हुने चाँदीका भाडाहरुको माग बढेको छ । चाँदीबाट निर्मित भाडाहरुको माग बढेपछि बजारमा चाँदीको मूल्य सुमेत बढेको व्यवसायीहरु बताउछन् ।
"नेपालमा पनि विस्तारै भारतिय संस्कृतिले प्रभाव पादै गएकाले तिहारमा चाँदीका भाडाको विक्री बढ्छ" नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघका अध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले भने । सामान्य समयमा दैनिक १ सय ५० किलाको हाराहारीमा चाँदी विक्री हुने गरेको भएपनि तिहारमा भने माग बढेर दैनिक २ सय किलो माग हुने गरेको उनको भनाइ छ ।
अहिले चाँदी पसलमा भाडाकुडा अर्डर गर्न आउनेको भिड बढेको व्यवसायीले बताए । व्यवसायीका अनुसार तिहारमा लक्ष्मीपुजाको दिन पुजाकोठमा प्रयोग गरीने चाँदीको दियो पाला थाली करुवालगायतका सामाग्रीका माग बढेको छ ।
तर राष्ट्र बैंकले सातामा १ हजार केजी चाँदी मात्र बजारमा पठाएकाले बजारको माग धान्न नसक्ने शाक्यले भनाइ छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले चार पटक गरी ३ हजार ३१ किलो चाँदी बजारमा पठाइसकेको छ । दशैपछि भने एक पटक गत मंगलबार एक पटक मात्र बजारमा एक हजार केजी चाँदी केन्द्रीय बैंकले बिक्री गरेको छ । यसले बजारको माग नधान्ने व्यवसायीको भनाइ छ ।
बजारमा आवश्यक चाँदी नपाएकाले पयाप्त अर्डर नलिएको व्यवसायी बताउँछन् । तिहार चाँदीका भाडाहरुको विक्री सिजन भएपनि मूल्य बढेका कारण अघिल्ला वर्षहरुमा भन्दा यसपटक बिक्री घटेको उनीहरु भनाइ छ । "भाउँ बढेका कारण यसपटक अघिल्लो पटकको जस्तो बिक्री छैन गुण सिल्भर मार्टका शकेस बर्जाचार्यले भने "चादै नै नपाएपछि ग्राहकबाट नयाँ अर्डर लिएका छैनौं ।" यसअघि नै तयारी अवस्थामा रहेका सामाग्री मात्र विक्री गरिरहेका उनले बताए ।
माग बढेपछि स्थानीय बजारमा चाँदीको मूल्य पनि बढेको छ । गत शुक्रवार प्रतिदश ग्राम ५ सय ८३ मा कारोबार भएको चाँदीको मूल्य त्यसपछि क्रमश उकालो लागेको थियो । सोमबार र मंगलबार प्रतिदश ग्राम तीन रुपैयाँ वृद्वी भइ प्रति दश ग्राम ५ सय ८६ पुग्यो । त्यसपछि बुधवार ८ रुपैयाँ वृद्वी भइ बुधवार प्रतिदश ग्राम ५ सय ९४ मा कारोबार भएको थियो । विहिबार भने अन्तर्राष्ट्रिय मूल्यका कारण चाँदीको मुल्य दुई रुपैयाँ कम भई प्रतिदश ग्राम ५ सय ९२ रुपैयाँमा कारोबार भएको संघले जनाएको छ । बजारमा चाँदीका सामाग्रीको माग बढेको र आपूर्ति भने कम भएकाले चाँदीको मूल्य अझै बढ्न सक्ने संघको अनुमान छ ।