काठमाडौं, ३ माघ - वित्तीय कारोबार गर्ने काठमाडौंका एक दर्जन (बहुउद्देश्यीय÷बचत तथा ऋण) सहकारीले एक वर्षयता सर्वसाधारणको करिब ६ अर्ब रुपैयाँ ठगी गरेका छन् । कमजोर कानुन र सरकारी अनुगमन अभावमा सहकारीका सञ्चालकले निक्षेप दुरुपयोग गरेका हुन् । दुरुपयोग गर्ने सञ्चालकमध्ये केही प्रहरी हिरासतमा रहे पनि अधिकांश फरार छन् ।
एक वर्षभित्र ५ अर्ब ८२ करोड ९३ लाख रुपैयाँ भएको डिभिजन सहकारी कार्यालय काठमाडौंले जनाएको छ । आफूले मागेका बेला पैसा फिर्ता नपाएको भन्दै कार्यालयमा सर्वसाधारणका दुई दर्जन उजुरी परेका छन् ।
ठूलो कारोबार हुने सहकारीमध्ये ओरेन्टलले ३ अर्ब ५० करोड रुपैयाँभन्दा बढी रकम फिर्ता गर्न सकेको छैन । घरजग्गामा गरेको लगानी उठ्न नसकेपछि फसेको यो सहकारीका अध्यक्ष सुधीर बस्नेत अहिले प्रहरी हिरासतमा छन् ।
न्युरोडस्थित स्टार सहकारीले बचतकर्ताको ६२ करोड रुपैयाँ फिर्ता गरेको छैन । नेपाल सेयर मार्केट्स एन्ड फाइनान्सका अध्यक्ष योगेन्द्र श्रेष्ठको स्वामित्व रहेको सहकारी सेयर मार्केटलाई राष्ट्र बैंकले कारबाही गरेपछि बन्द छ । दर्ता खारेजीपछि पनि सर्वसाधारणबाट ३ करोड निक्षेप उठाएर हिमशिखर कोअपरेटिभका अध्यक्ष गंगा कार्की चैतदेखि फरार छन् । थापाथलीस्थित एक्जिम बहुद्देश्यीय सहकारीले ४७ करोड ठगी गरेको उजुरी डिभिजन कार्यालयमा परेको छ । यो सहकारीका अध्यक्ष रामप्रसाद हाडाको पनि अत्तोपत्तो छैन ।
त्यस्तै, बचतकर्ताबाट ६४ करोड रुपैयाँ संकलन गरेको शुभश्री कोअपरेटिभ घरजग्गाको लगानी उठ्न नसक्दा समस्यामा छ । सदस्यहरूको बचत झिकेर घरजग्गा र सेयरमा लगानी गरेका सञ्चालकले त्यो लगानी जोखिममा परेपछि बचत फिर्तै गर्न सकेका छैनन् । सञ्चालकहरूले करोडौं पेस्की लिएको र ७० प्रतिशत घरजग्गामा लगानी गरेकाले संस्था समस्यामा परेको डिभिजन कार्यालयको अनुगमनमा भेटिएको छ ।
प्रकाश कार्की अध्यक्ष रहेको ग्रेस बहुद्देश्यीयले ५ करोड, शैलेसश्री खत्री अध्यक्ष रहेको कमलिन बचत तथा ऋणले ५ करोड, रातोपुलस्थित सहायता सहकारीले ४५ करोड, चाबहिलको डोर्स सहकारीले १८ लाख ठगी गरेका उजुरी छन् । त्यस्तै, यदुकुमार गजुरेल अध्यक्ष रहेको गगनचुली बचत तथा ऋण सहकारी, बद्री आचार्य अध्यक्ष रहेको पिताश्री, खिलाबहादुर बम्जन अध्यक्ष रहेको कस्मिक, जीवन सुनार अध्यक्ष रहेको सिन, दावा लामा अध्यक्ष रहेको डिमान्ड बचत तथा ऋण सहकारीले पनि निक्षेपकर्ताको रकम फिर्ता नगरेको उजुरी परेका छन् । यी संस्थाले कति रकम ठगी गरे भन्नेबारे कार्यालयलाई पनि जानकारी छैन । ठगीको उजुरी परेका सहकारीमध्ये ओरेन्टल, ग्रेस, पिताश्री र सिनका अध्यक्ष प्रहरी हिरासतमा रहे पनि बाँकी फरार छन् ।
संख्यात्मक विकाससँगै कानुन र अनुगमनलाई व्यवस्थित नगरेकाले समस्या बढेको सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्रालयका प्रवक्ता सुदर्शनप्रसाद ढकालले बताए । “हामीले सहकारीमात्र खोल्यौं, समयअनुसार कानुनमा सुधार र अनुगमनलाई व्यवस्थित गरेनौं,” उनले भने, “यसबाट सहकारीका सञ्चालकले चलखेल गर्ने मौका पाए ।”
मन्त्रालय र सहकारी विभागसँग अनुगमन गर्ने क्षमता नरहेको तथा सञ्चालकलाई कारबाही गर्ने कानुन पनि पूर्ण नभएकोले केन्द्रीय बैंक नै संवेदनशील हुनुपर्ने ढकालको भनाइ छ । “राष्ट्र बैंकले नै निर्देशन जारी गरी सहकारीलाई व्यवस्थित गर्नुपर्छ,” उनले सुझाए । बचतको बिमा नहुँदा पनि सहकारीका निक्षेपकर्ता बढी जोखिममा रहेको दाबी ढकालले गरे ।
सहकारी ऐन–२०४८ मा गलत काम गर्ने सहकारीलाई १ हजार ५ सय रुपैयाँसम्म जरिवाना वा दर्ता खारेजी गर्ने व्यवस्था छ । सहकारी दर्ता तथा नियमन मापदण्ड २०६८ ले सञ्चालकले बचत निक्षेपको अपचलन गरेको लगायतका गल्तीमा ठगीको कारबाही गर्न प्रहरीलाई सिफारिस गर्ने व्यवस्था गरेको छ ।
गत वर्ष राष्ट्र बैंक र सहकारी विभागको संयुक्त अनुगमनमा समेत सहकारीमा जोखिमपूर्ण कारोबार भइरहेको भेटिए पनि कुनै कारबाही भएको छैन । पाँच वर्षअघि राष्ट्रिय योजना आयोग उपाध्यक्षको संयोजकत्वमा गठित सहकारी अध्ययन समितिले समेत अनुगमन प्रभावकारी बनाउन निर्देशन दिएको थियो । यो निर्देशन पनि सरकारले कार्यान्वयन गरेको छैन । समितिका संयोजक रहेका डा. युवराज खतिवडा हाल गभर्नर छन् । दुई वर्षसम्म राष्ट्र बैंकले सहकारी अनुगमनमा सहयोग गरे पनि गत महिना अनुगमनमा खटिएका कर्मचारी फिर्ता भइसकेका छन् ।
कुन सहकारीले कति ठगे
ओरेन्टल सहकारी ३ अर्व ५० करोड
स्टार सहकारी ६२ करोड
शुभश्री सहकारी ६० करोड
एक्जीम बहुउद्देश्यीय ४७ करोड
सहायता सहकारी ४५ करोड
ग्रेस बहुउद्देश्यीय ५ करोड
कमलिन सहकारी ५ करोड
हिमशिखर ३ करोड
परिदृश्य सहकारी ३ करोड
कस्मिक सहकारी २ करोड
सिन सहकारी ७५ लाख
डोर्स सहकारी १८ लाख
No comments:
Post a Comment