Tuesday, December 28, 2010

मनिचेन्जर र रेमिटेन्स कम्पनीले विवरण बुझाएनन्

राष्ट्र बैंकद्वारा कारवाहीको तयारी
यादव हुमागाई
काठमाडौं, ११ पुस
नेपाल राष्ट्र बैंकले मासिक कारोबार विवरण नबुझाउने मनिचेन्जर तथा रेमिटेन्सलगायत विदेशी विनिमय कारोबार गर्ने अनुमति पाएका कम्पनीहरुको इजाजत रद्द गर्ने भएको छ । विदेशी विनिमय ऐन–२०१९ बमोजिम अनुमति पाएका कम्पनीले मासिक कारोबार विवरण नबुझाएपछि बैंकले कारवाहिको तयारी गरेको हो ।
विदेशी मुद्रा कारोबारका लागि रेमिटेन्स, मनिचेन्जर कम्पनीकासाथै विदेशी मुद्रामा कारोबारका लागि होटल, एयरलाइन्स, टे«किङ एजेन्सी, कार्गो तथा कुरीयर गरी करिव तीन हजार कम्पनीले केन्द्रीय बैंकको विदेशी विनिमय विभागबाट अनुमति लिएका छन् । तीमध्ये १० प्रतिशत भन्दा कम्पनीले मासिक विवरण नबुझाउने गरेको विभागले जनाएको छ ।
“तीन सय भन्दा धेरै कम्पनीले कारोबार विवरण बुझाएका छैनन्” बैंकका एक उच्च अधिकारीले भने, “त्यस्ता कम्पनीलाई कारोबार विवरण बुझाउन ताकेता गरेका छौं । विवरण नबुझाएमा अनुमति नै रद्द गछौं ।” मासिक कारोबार विवरण बुझाउनका लागि पहिलो चरणमा काठमाडौंका ५० भन्दा बढी संस्थालाई पत्राचार समेत गरिएको ति अधिकारीले जानकारी दिए ।
कतिपय कम्पनीले विवरण बुझाउने प्रक्रिया समेत नबुझेकाले विवरण नुबुझाएको पाइएकोले यसबारे छलफल कार्यक्रम गर्न लागिएको अधिकारीले बताए । “हामी एकैचोटी लाइसेन्स खारेज गरिहाल्ने पक्षमा छैनौं ” बैंकका उच्च अधिकारीले भने, “पर्याप्त मात्रामा जानकारी गराएपछि पनि विवरण बुझाउन ढिलाइ गरेमा लाइसेन्स खारेजी प्रक्रिया अगाडी बढाउछौं ।”
केन्द्रीय बैंकले गतः भदौंमा जारी गरेको ‘विप्रेषण विनियमावली–२०६७’ ले विप्रेषणको कारोबारको अनुमति पाएका रेमिटेन्स कम्पनीले प्रत्येक महिना सकिएको १५ दिनभित्र कारोबार विवरण तोकेको ढाचामा बुझाउनुपर्ने व्यवस्था गरेको छ । यस्तै, बैंकले भदौंमै जारी गरेको ‘मनिचेन्जर विनियमावली–२०६७’ ले पनि मनिचेञ्जर कम्पनीको कारोबारको मासिक विवरण महिना समाप्त भएका पन्ध दिनभित्र अनिवार्य रूपमा पेश गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ ।
यसैगरी विदेशी मुद्रामा कारोबार गर्नका लागि अनुमति पाएका एयरलाइन्स, कुरियर र ट्राभल टुर तथा टे«किङ एजन्सीलाई गत वर्ष असारमा निर्देशन जारी गर्दै कारोबारको विवरणको महिना समाप्त भएपछि १५ दिनभित्र मासिक विवरण बैंकमा पेश गर्न निर्देशन दिएको थियो ।
तर, धेरै कम्पनीले विवरण बुझाउन अटेर गरेपछि कारवाहीको चेतावनी दिएको हो । नियमावलीमा इजाजत प्राप्त कम्पनीले कारोबार विवरण नबुझाएमा राष्ट्र बैंकबाट प्राप्त इजातत रद्द गर्न सक्ने अधिकार छ ।

सुनचाँदी आयात खुला

* वाणिज्य बैंकहरूले दैनिक १५ किलो सुन आयात गर्ने

* चाँदीको आयात व्यवसायीहरूले आवश्यकताअनुसार गर्न पाउने

यादव हुमागाईं

काठमाडौं, १२ पुस
नेपाल राष्ट्र बैंकले सोमबार सुनचाँदी आयात तथा वितरण कार्यविधि जारी गर्दै सुनचाँदी आयात खुला गरेको छ । नेपाल बैंकर्स संघको सिफारिसमा वाणिज्य बैंकहरूले दैनिक १५ किलो सुन आयात गरी व्यवसायीलाई बिक्री गर्न पाउने व्यवस्था कार्यविधिमा छ । चाँदी भने बजारको आवश्यकताअनुसार व्यवसायीले नै आयात गर्न पाउने भएका छन् । यसअघि सुनचाँदीको आयात अनुमति वाणिज्य बैंकहरूलाई मात्र थियो ।
कार्यविधिमा सुन बिक्रीका लागि सिफारिस गर्न चारवटा व्यवसायी संघलाई अधिकार दिइएको छ । आयातीत सुनमध्ये नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी संघले ५०, नेपाल रत्न तथा आभूषण संघले ३०, नेपाल सुनचाँदी कला व्यवसायी संघ र नेपाल हस्तकला महासंघले १०\१० प्रतिशत सिफारिस गर्न पाउने व्यवस्था गरिएको छ ।
त्यस्तै, एक व्यवसायीले एक पटकमा ५ सय ग्राममात्र सुन खरिद गर्न पाउने भएका छन् । यसअघि भदौ ४ गते बैंकले एक व्यवसायीले एक किलो सुन पाउने र सिफारिसका लागि नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी संघलाई ५० प्रतिशत, रत्न तथा आभूषण संघ र नेपाल सुनचाँदी कला व्यवसायी संघलाई २५÷२५ प्रतिशतको अधिकार दिएको थियो ।
कार्यविधिमा बैंकहरूले गरगहना बनाउने व्यवसायीलाई मात्र सुन बिक्री गर्नुपर्ने र अघिल्लो पटक खरिद गरेको परिणामको ५० प्रतिशत बिक्री भएको बिल पेस गरेपछि मात्र फेरि सुन किन्न पाउने व्यवस्था छ । व्यवसायीले यसअघिको ७५ प्रतिशत बिक्रीपछि मात्र किन्न पाउने व्यवस्था अव्यावहारिक भएको गुनासो गरेपछि केन्द्रीय बैंकले घटाएर ५० प्रतिशत बनाएको हो ।
बैंकहरूले सुनचाँदीको लागत र बिक्री मूल्य देखिने गरी अभिलेख राख्नुपर्ने र मासिक बिक्री–विवरण राष्ट्र बैंकलाई उपलब्ध गराउनुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ । त्यस्तै, बैंकहरूले संयुक्त रूपमा आयात गर्न सक्ने र व्यावसायिक संस्थाले पनि न्यूनतम परिणामका लागि एकभन्दा बढी व्यवसायीलाई सिफारिस गर्न पाउने व्यवस्था कार्यविधिमा छ ।
वितरणलाई व्यवस्थित बनाउन क्षेत्रगत कोटालाई पनि कायविधिले कायम राखेको छ । बाग्मती अञ्चलमा ६० र अन्य १३ अञ्चलमा ४० प्रतिशत वितरण गर्नुपर्ने व्यवस्था कार्यविधिमा छ ।
चाँदी भने व्यवसायीले बजारको मागअनुसार आयात गर्न पाउने भएका छन् । कार्यविधिले इजाजतप्राप्त व्यवसायीले बैंक प्रतीतपत्रको माध्यमबाट बजारको आवश्यकताअनुसार चाँदी आयात गर्न पाउने व्यवस्था गरेको छ ।
वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले मंसिर १४ गते राष्ट्र बैंकको निगरानीमा वाणिज्य बैंकहरूले आयात गर्न पाउने गरी सुनचाँदीमाथिको आयात प्रतिबन्ध खुला गरेको थियो । तर, कार्यविधि नबन्दा आयात खुला गर्न ढिला भएको थियो । बैंकले मंसिर २० गते पठाएको कार्यविधि मन्त्रालयको सुझावपछि लागू गरेको हो ।
सुनचाँदी आयात र वितरणलाई व्यवस्थित गर्न मन्त्रालय र राष्ट्र बैंकका अधिकारी सम्मिलित संयन्त्रसमेत बनाइएको छ । संयन्त्रले प्रत्येक महिना सुन आयात र वितरणको समीक्षा गर्ने बताइएको छ ।
गत आर्थिक वर्षमा अत्यधिक सुन आयातले विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा असर परेपछि सरकारले गत चैतबाट आयातमा कडाइ गरेको थियो । उसले चैतमा विधेयकमार्फत प्रति १० ग्राम १ सय ३० रुपैयाँ रहेको भन्सारदर बढाएर ४ सय ३० रुपैयाँ पु¥याएको थियो । वैशाखबाट वाणिज्य बैंकहरूले मात्र दैनिक १० किलो आयात गर्न पाउने व्यवस्था गरिएको थियो । त्यसपछि भदौ ४ मा बैंकले सुनचाँदी आयातका साथै वितरणमा कडाइ गरेको थियो । सुन आयातलाई निरुत्साहित गर्न सरकारले चालू आवको बजेटमार्फत भन्सार महसुल बढाई प्रति १० ग्राम १ हजार रुपैयाँ पु¥याएको छ ।
यसैबीच, केन्द्रीय बैंकले सोमबार निर्देशन जारी गर्दै त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका मनी चेन्जरले अतिरिक्त सेवा शुल्क ५० रुपैयाँभन्दा बढी लिन नपाउने व्यवस्था गरेको छ । त्यहाँ रहेका मनी चेन्जर र बैंकका काउन्टरले मुद्रा सटही, पासपोर्ट फोटोकपी, निवेदनलगायतका सेवा दिँदा कमिसनबाहेक धेरै सेवा शुल्क लिएको सर्वसाधारणको गुनासोपछि बैंकले यस्तो व्यवस्था गरेको हो ।
सोमबारै जारी अर्को निर्देशनमा मनी चेन्जर कम्पनीले सटही सुविधाको रकम कम भएको स्पष्ट कारणसहित बैंकमा निवेदन दिए थप सुविधा दिन सकिने उल्लेख छ ।

Sunday, December 19, 2010

भूमिसुधार अभियन्ताको अनुभव

नयाँ संविधानमा भूमिसुधारको मुद्दा उठीरहेका बेला भूमिसुधार र कृषिका विविध पक्षलाई समेटेर ‘भूमि र कृषिको अर्थराजनीति’ पुस्तक प्रकाशित भएको छ । लामो समयदेखि भूमिसुधार, कृषिका बारेमा अध्ययन अनुसन्धानकासाथै किसान आन्दोलनमा लाग्दै आएका एमाले नेता केशव बडालले पुस्तक लेखेका हुन् । नेपाल कृषिप्रधान देश, अधिकांश जनता कृषि पेशामा निर्भर छन् । देशको प्रमुख आर्थिक आधार कृषि हो तर, यसका यावत् समस्याप्रति भने राज्यको ध्यान पुग्न सकेको छैन ।
प्रथम पञ्चवर्षिय योजना २०१५ देखि दशौ योजनासम्म आइपुग्दा भूमि र कृषकका समस्या सम्बोधन हुन नसकेको तितो यथार्थ हामी सामु छ । १० लाख भन्दा बढी कृषकसँग भूमिको स्वामित्व छैन । कुल किसान परिवारमध्ये ७० प्रतिशतसँग आधा हेक्टरभन्दा कम जमीन छ । कृषहरुसँग भू–स्वामित्व नहुनु, कृषिमा बैज्ञानीक प्रणाली नहुनु, आधुनीक उपकरण नहुनु, सिचाइको व्यवस्था नहुनु, कृषिकलाई आवश्यक मल विउमा पर्याप्त अनुदान नहुनुजस्ता विविध कारणले कृषिक्षेत्रको विकास नसकेको पुस्तकमा औल्याइएको छ । नेपालको किसान आन्दोलनको इतिहासलाई समेत समेटिएको पुस्तकमा मेची महाकाली कृषि जागरण मार्च अभियानको समेत सविस्तार व्याख्या गरिएको छ ।
पुस्तकले भूमि र किसान आन्दोलनको इतिहासलाई जोड्दै किसानका जायज मागबारेमा नीति निर्मातालाई झक्झक्याएको छ । तत्कालीन एमाले सरकारकारद्वारा २०५२ सालमा गठित भूमिसुधार आगोगका अध्यक्ष समेत रहेका बडालले आफ्नो आयोगको प्रतिवेदनलाई पनि पुस्तकमा समेटेका छन् । बडाल आयोगको प्रतिवेदन जनतासमक्ष पुग्न सकेको थिएन । लेखकले पुस्तकमार्फत उक्त आयोगले सिफारीस गरेको सारलाई पनि लेखकले पुस्तकमार्फत प्रस्तुत गरेका छन् ।
पुस्तकमा भुमिसुधारका क्षेत्रमा अन्य देशका भएका प्रयोग समेटिका छन् । एसीयाका धेरै मुलुकले १९६० को दशकमै भूमिसुधार सम्पन्न गरी कृषिलाई विकासको आधारका रुपमा स्थापित गरिसकेका छन् । यसै सन्दर्भलाई जोड्दै पुस्तकमा भूमिसुधारका सम्बन्धमा जापान, कोरिया, दक्षिण कोरिया ताइवान भियतनाम र छिमेकी राष्ट्र भारतको अनुभवलाई समेटीएको छ । त्यस्तै संविधानमा भूमि अधिकारलाई कसरी सम्बोधन गर्ने भन्ने बहस चलिरहेका बेला विश्वका अन्य देशमा संविधानमा भूमिलाई उल्लेख गर्रिको प्रशंग पनि पुस्तकमा चर्चा गरिएको छ ।
मूलुकको प्रमुख उत्पादकको साधन भूमि, प्रमुख उत्पादक शक्ति किसान, तर अधिकाशं कृषकहरु गरिव तथा पछौटेपन अवस्थामा छन् । कृषिलाई केन्द्रीत गरेर विभिन्न समयमा राजनीतिक र सामाजीक आन्दोलन भएका छन् तर त्यसले भूमिहिन जनताका साथै कृषकको हक अधिकारलाई स्थापीत गर्न सकेका छैनन् । अधुरो रहेको कृषि–आर्थिक क्रान्तिलाई बडालले पुस्तकमार्फत पुर्नताजकी गरेका छन् । भूमि र किसानका समस्यालाई जोडेर आएको यस पुस्तकले नीति निर्माताहरुका लागि महत्वपूर्ण खुराक हुनेछ भन्नेमा द्विविधा छैन ।

पुस्तक ः भूमि र कृषिको अर्थराजनीति
लेखक ः केशव बडाल
प्रकाशन ः २०६६ चैत
मूल्य रु ः २५०
प्रकाशक ः सामुदायिक आत्मनिर्भर सेवा केन्द्र
प्रस्तुती ः यादव हुमागाई

सहकारी संघले आफ्नै भवन बनाउने

काठमाडौं, १ पुस । देशभरका सहकारीको छाता संगठन राष्ट्रिय सहकारी संघले आफ्नै भवन निर्माण गर्ने भएको छ । राष्ट्रिय सहकारी विकास बोर्डले पुल्चोकमा एक रोपनी जग्गा भोगाधिकार दिएपछि संघले भवन निर्माण प्रक्रिया अगाडी बढाएको हो ।
भवन निर्माणका लागि सरकारले दुई करोड रुपैयाँ दिएको र बाँकी रकम जुटाउनका लागि संघ लागेको भवन निर्माण समितिका अध्यक्ष समेत रहेका संघका अध्यक्ष केशव वडालले जानकारी दिए । पाँच तले भवन निर्माणका लागि करिव पाँच करोड लाग्ने अनुमान गरिएको उनले जानकारी दिए । भवन निर्माणका लागि सहयोग संकलन गरिरहेको संघले जनाएको छ । “हामीले केही सक्षम सहकारीलाई सहयोगका लागि आग्रह गरिसकेका छौं’ वडालले भने “विभिन्न सहकारी संघसंस्थाबाट ४०÷५० लाखको सहयोग प्रतिवद्वता आइसकेको छ ।”
भवनमा एक हजार सिट क्षमताका अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको तालीम हलका साथै बैठक कक्ष, पुस्तकालय, सहकारीका उत्पादनको प्रदर्शन तथा विक्री कक्ष हुने बडालले जानकारी दिए । भवन निर्माण पछि संघका प्रशासनीक कामदेखि लिएर तालीमका लागिसमेत सजिलो हुने उनको भनाइ छ ।
राष्ट्रिय संघमा केन्द्रीय स्तरका सहकारी संघ, विषयगत सहकारी संघ, जिल्ला सहकारी संघ, सहकारी बैंकलगायत १ सय २५ संघ सदस्य रहेका छन् । संघ अन्तर्राष्ट्रिय सहकारी महासंघको सदस्य हो । संघले सहकारीको विकासका लागि विभिन्न कार्यक्रम संचालन गर्दै आएको छ ।

सुनको मूल्य घट्यो, चाँदीको बढ्यो

काठमाडौं, ३ पुस । स्थानीय बजारमा गत साता सुनको मूल्यमा सामान्य उतारचढाव आएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा भएको उतारचढाव र स्थानीय बजारमा अभाव भएकाले मूल्यमा उतारचढाव भएको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी संघले जनाएको छ ।
आईतवार प्रतिदश ग्राम ३४ हजार ३५ रुपैयाँ रहेकोमा मंगलबार र बुधबार साताकै उच्च मूल्य प्रतिदश ग्राम ३४ हजार तीन सय ८० रुपैयाँ कायम भयो । विहिबारबाट केही कम भएको मूल्य शुक्रवार ३४ हजार ८० रुपैयाँ रहेदै साताभरमा ४५ रुपैयाँ बढेको संघले जनाएको छ ।
गत साता अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पनि सुनको मूल्यमा तिब्र उतार चढाव भयो । साताको सुरुमा उकालो लागेका सुनको मूल्य डलरको मजबुतीसगै साताको अन्त्यमा भने ओरालो लागेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा आईतवार प्रतिऔश एक हजार तीन सय ८६ डलर रहेकोमा मंगलबार बढेर एक हजार चार सय २ डलर कायम भयो । बुधबारबाट भने केही कमी भइ शुव्रmबार १३७५ डलर कायम भएको छ ।
यस्तै गत साता चा“दीमा मूल्य भने उकालो लाग्यो । साताको सुरुमा प्रतिदश ग्राम सात सय १० रुपैयाँ रहेकोमा शुक्रवारमा सात सय २९ रुपैयाँ पुगेको छ । साताभरमा चाँदीको मूल्यमा १९ रुपैयाँ बढेको संघले जनाएको छ । आयात खुल्ला हुन नसक्दा बजारमा चाँदीको अभाव भइ मूल्य धेरै बढेको संघका अधिकारी बताउछन् । आन्तरिक बजारमा सुन भने भारतबाट आइरहेको उनीहरुको भनाइ छ ।

Monday, December 13, 2010

सहकारीले पनि मासिक वित्तीय विवरण बुझाउनुपर्ने

यादव हुमागाईं
काठमाडौं, २७ मंसिर

बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाले मासिक रूपमा कारोबार विवरण सहकारी विभागमा पेस गर्नुपर्ने भएको छ । सहकारीहरूले तोकिएको कार्यक्षेत्र बाहिर निक्षेप संकलन र कर्जा प्रवाह गरेको पाइएपछि नियन्त्रणका लागि विभागले नयाँ व्यवस्था गर्न लागेको हो ।

“माघ १ देखि सहकारीले वित्तीय कारोबार विवरण अनिवार्य रूपले विभागमा पठाउनुपर्ने व्यवस्था गर्दैछौं,” विभागका उपसचिव राजनप्रसाद दवाडीले कारोबारसँग भने, “विवरणले वित्तीय सहकारीको अनुगमन र व्यवस्थापन गर्न सजिलो हुनेछ ।”

यसअघि सहकारी संस्थाहरूले साधारणसभा सकिएपछि मात्र विभागमा वार्षिक विवरण बुझाउँदै आएका थिए । ‘सहकारी संघ संस्था दर्ता तथा नियमन मापदण्ड, २०६७’ ले चौमासिक रूपमा सहकारीलेसहकारी कार्यालयमा वित्तीय विवरण पठाउने व्यवस्था गरेको थियो । तर, यो व्यवस्था अहिलेसम्म पनि लागू हुन सकेको छैन । मापदण्डअनुसार बचत संकलन, ऋण लगानी, ब्याजदर र तरलतासम्बन्धी विवरणसहितको चौमासिक वित्तीय अवस्था सहकारी कार्यालयमा पठाउनुपर्छ ।

सहकारीले पेस गर्ने विवरणमा निक्षेप संकलन, कर्जा लगानी, संचालनलगायत अन्य खर्च, ऋण नोक्सानी, कोषको स्थितिलगायतका समावेश हुनुपर्ने व्यवस्था गर्न लागिएको छ । विवरणको ढाँचालाई व्यवस्थित गर्न विभागले आवश्यक गृहकार्य गरिरहेको छ ।

सहकारीका वित्तीय विवरण डिभिजन सहकारी कार्यालयमार्फत विभागमा आउने व्यवस्था मिलाइने दवाडीले जानकारी दिए । १ करोडभन्दा बढी कारोबार गर्ने सहकारीको विवरण सीधै विभागले हेर्ने भए पनि साना सहकारीको विवरण विश्लेषण र सोहीअनुुसार अनुगमनको जिम्मेवारी भने डिभिजन कार्यालयलाई नै दिइने उनको भनाइ छ ।

देशभर रहेका २० हजारभन्दा बढी सहकारीमध्ये करिब १० हजार बचत तथा ऋण सहकारी छन् । विभागका अनुसार सहकारीमा सर्वसाधारणको ६० अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी निक्षेप छ । काठमाडौंमा मात्रै १ करोडभन्दा बढी निक्षेप भएका सहकारी ५० वटा छन् भने डेढ दर्जन सहकारीको कारोबार २ अर्बभन्दा माथि छ । त्यस्तै, ललितपुरमा १ करोडभन्दा बढी निक्षेप भएका सहकारीको संख्या एक दर्जन रहेको अनुमान छ ।

सहकारीहरूका कारण अर्थतन्त्रमै समस्या आएको भन्दै नेपाल राष्ट्र बैंक र अर्थमन्त्रालयको सहयोगमा विभागले गत माघदेखि विशेष अनुगमन सुरु गरेको थियो । अनुगमनमा देखिएको त्रुटिका आधारमा अर्थले विभागलाई मापदण्डविपरीत कार्यक्षेत्रबाहिर कारोबार गर्ने सहकारीलाई कारबाही गर्न र नियमित अनुगमन गरी त्यसको रिपोर्ट मन्त्रालयमा पठाउन निर्देशन दिएको थियो । मन्त्रालयको निर्देशनबमोजिम राष्ट्र बैंकसम्मिलित टोलीले हाल पनि ठूला सहकारीलाई अनुगमन गरिरहेको छ ।

चालू आर्थिक वर्षमा धेरै निक्षेप परिचालन गर्ने सय सहकारी संस्थाको अनुगमन गरिने विभागले जनाएको छ । केन्द्रीय बैंक र अर्थमन्त्रालयको परामर्शमा विभागले सहकारीको दर्ता र अनुगमनमा कडाइ गर्दै आएको छ । गत भदौमा विभागले सहकारीलाई कम्पनीमा लगानी नगर्न र त्यस्तो लगानी फिर्ता गर्न निर्देशन दिएको थियो । विभागले असोज १५ देखि देशभर कम्पनी र गैरसरकारी संस्थाभित्र संस्थागत सहकारी दर्ता बन्द गरिसकेको छ । त्यसैगरी विभागले उपत्यकामा सहकारी खोल्नुअघि संस्थापक सदस्यलाई आधारभूत सहकारी तालिम अनिवार्य गर्दै आएको छ ।

Monday, December 06, 2010

सुनको मूल्य सामान्य घट्यो

यादव हुमागाई
काठमाडौं २० मंसिर
स्थानीय बजारमा आइतबार उच्च मूल्यमा कारोबार भएको सुनको भाउँ सोमबार सामान्य घटेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य घटेकाले स्थानीय बजारमा पनि त्यसको असर परेको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी संघले जनाएको छ । चाँदीको मूल्य भने बढेर हालसम्मकै उच्च रेकर्ड कायम राखेको छ ।
आइतबार प्रतिदश ग्राम ३४ हजार पाँच सय १० रुपैयाँ रहेकॊ सुनको मूल्य सोमबार ४५ रुपैयाँ घटेर प्रतिदश ग्राम ३४ हजार हजार चार सय ६५ रुपैयामा कारोबार भएको संघले जनाएको छ ।
त्यस्तै सोमबार चाँदीको मुल्य भने बढ्ने क्रम जारी छ । आइतबार प्रतिदश ग्राम ७ सय ११।५० रुपैयाँमा कारोबार भएको चाँदी सोमबार १३ रुपैयाँ बृद्वी भई प्रतिदश ग्राम सात सय २४।५० रुपैयाँमा कारोबार भएको छ । यो हालसम्मकै उच्च मूल्य कायम भएको संघले जनाएको छ ।

उपत्यकामा सहकारीको दर्ता ह्वात्तै घटयो

यादव हुमागाई
काठमाडौं, १९ मंसिर
सहकारी विभागले सहकारी संघसंस्था खोल्न कडाइ गरेपछि काठमाडौं उपत्यकामा दर्ता ह्वात्तै घटेको छ । विभागले दर्ता अगाडी संस्थापक सदस्यलाई अनिवार्य तालीमका साथै संस्थागत सहकारी खोल्न निषेध गरेपछि सहकारीको दता घटेको हो ।
विभागले भदौ १ देखि उपत्यकामा सहकारीको दर्ता अगाडी संस्थापक सदस्यहरुलाई आधारभूत सहकारी तालीम अनिवार्य गरेको छ । त्यस्तै, असोज १५ देखि देशभर नै संस्थागत सहकारी दर्ता बन्द गरेको छ । विभागको यस व्यवस्थाले तिनवटै जिल्लामा सहकारी दर्ता घटेको हो ।
देशभर सबैभन्दा बढी सहकारीको चाप रहेको काठमाडौंमा नयाँ व्यवस्थापछि तीन दर्जन मात्र सहकारी दर्ता भएका छन् । अन्य समयमा सातामा ५० को हाराहारीमा सहकारी दर्ता हुने गरेको डिभिजन सहकरी कार्यालयम पछिल्लो तीन महिनाको अवधिमा थोरै सहकारी दर्ता भएका हुन् । तालीमका लागि व्यक्ति जुटाउन गाह्रो हुने र संस्थागत रुपमा सहकारीको दर्ता भएपछि दर्ता घटेको डिभिजन कार्यालय काठमाडौंका प्रमुख केशव थापाले जानकारी दिए । काठमाडौंमा कात्तिकसम्म सहकारीको ३५ सयको हाराहारीमा पुगेको छ ।
काठमाडौंमा जिल्ला सहकारी संघ काठमाडौंले तालीमको संयोजन गर्दै आएको छ । डिभिजन कार्यालयले स्विकृत गरेपछि संघले एक दिने तालीम दिने गरेको छ । तालीममा सहकारी सिद्वान्त, ऐन, कानुनको साथै संचालक समितिका र सदस्यको भूमिका लगायतका विषय समेटेर तालीम प्रदान गरिएको संघले जनाएको छ । “सहकारीका राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय अनुभवलाई समेटेर तालीमका लागि संयोजन गरीएको छ” तालीमका संयोजक तथा संघका कोषाध्यक्ष परितोष पौडेलले भने । संघले छ सय शुल्कमा खाजा र स्टेसनरी सामाग्री समेत प्रदान गर्दै आएको उनले जानकारी दिए ।
ललितपुर पनि सहकारीको संख्यामा कमी आएको छ । सातामा पाँच बटा सहकारी दर्ता हुने हुने ललितपुरमा अनिवार्य तालीमको व्यवस्थापछि चार वटा मात्र सहकारी दर्ता भएको डिभिजन सहकारी कार्यालय ललितपुरले जनाएको छ । तालीम पछि जिल्लामा तीन वटा वचत तथा ऋण र एउटा कृषि सहकारी दर्ता भएको सहकारी निरिक्षक सूर्य कुमार श्रेष्ठले जानकारी दिए । “अनिवार्य तालिम र संस्थागत सहकारी दर्ता बन्द गरेपछि सहकारीको दर्ता घटेको छ” श्रेष्ठले भने । ललितपुरमा हालसम्म सहकारीको सख्या आठ सय १२ पुगेको छ । भने चालु आर्थिक वर्षमा २८ वटा सहकारी दर्ता भएको डिभिजन कार्यालयले जनाएको छ । ललितपुरमा जिल्ला सहकारी संघको संयोजनमा आधारभुत सहकारी तालीम दिइदै आएको छ ।
त्यस्तै, उपत्यकामा सबैभन्दा कम हुने भक्तपुरमा न्युन मात्र सहकारी दर्ता भएका छन् । अन्य समयमा सातामा दुईवटासम्म सहकारी दर्ता हुदै आएको जिल्लामा नयाँ व्यवस्थापछि तीन महिना अवधीमा तीन वटा मात्र सहकारी दर्ता भएको डिभिजन सहकारी कार्यालय भक्तपुरले जनाएको छ । चालु आर्थिक वर्षमा सात वटा मात्र सहकारी दर्ता भएकोमा तीन वटा भने साउनमै दर्ता भएको डिभिजन प्रमुख हरि बासीष्ठले जानकारी दिए । आधारभुत सहकारी तालीमका लागि जिल्लाका संघहरुलाई अधिकार दिइए पनि भक्तपुरमा भने संघहरूले चासो नदेखाएपछि डिभिजन स्वयंमले तालीमको संयोजन गर्दै आएको वासीष्ठले बताए । भक्तपुरमा हालसम्म सहकारीको सख्या ४ सय ९० पुगेको छ ।
सहकारीका संचालकलाई सहकारी एन कानुन लगायत आधारभुत ज्ञान दिने उदेश्यले विभागले दर्ता भन्दा अगाडी अनिवार्य तालीमको व्यवस्था गरेको हो । कतिपय सहकारीका संचालकले अन्जानमा नियम बिपरीत कारोबार गर्ने गरेकाले विभागले तालीम अनिवार्य गरेको थियो । त्यस्तै संस्थागत सहकारीहरुले कार्यक्षेत्र बाहीर कारोबार गर्ने र व्यापार रुपमा ऐन विपरित चलेको पाइएपछि संस्थागत सहकारी दर्ता बन्द गरीएको विभागका अधिकारी बताउछन् ।

अभावको कारण देखाउँदै व्यवसायीले मूल्य बढाए

तोलाको ४० हजार नाघ्यो
यादव हुमागाई
काठमाडौं, १९ मंसिर
सुनचाँदीको आयात नहुदा बजारमा अभाव भएको भन्दै व्यवसायीले मूल्य बढाएका छन् । स्थानीय बजारमा गत बुधवार कायम रेकर्डलाई तोड्दै आइतबार प्रतिदश ग्राम ३४ हजार पाँच सय १० (प्रतितोला ४० हजार दुई सय ५२) रुपैयाँमा कायम भएको छ । जुन हालसम्मकै उच्च भएको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी संघले जनाएको छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सामान्य मूल्य बढेपनि नेपालमा भने अभाव रहेकाले मूल्य उच्च भएको व्यवसायी बताउछन् । शुक्रवार प्रतिदश ग्राम ३४ हजार १ सय ४५ रुपैयाँ रहेको सुनको मुल्य तीन सय ६५ रुपैयाँ बढेर आइतबार ३४ हजार पाँच सय १० रुपैयाँमा कारोबार भएको हो । गत बुधबार सुनको मूल्य प्रतिदश ग्राम ३४ हजार दुई सय ९५ रुपैयाँमा कारोबार भएको थियो ।
“अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा बढेको र स्थानीय बजारमा आयात नभएका कारण अभाव भएको कारण उच्च मूल्य कायम भएको हो” संघका महासचिव माणिकरत्न शाक्यले भने । “डलरको भाउँमा समेत गिरावट आएकाले सुनको मूल्य बढेको हो” । अन्तर्राष्ट्रिय सुन बजारमा मूल्य बढ्ने क्रम नरोकीएकाले सुनको मूल्य अझै उकालो लाग्ने उनले बताए । “अन्तर्राष्ट्रिय ट्रेनलाई हेर्दा अझै बढ्ने देखिएको छ” शाक्यले भने । राष्ट्र बैंकले आयात खुल्ला गर्न ढिलो गर्दा मूल्य बढेको उनको भनाइ छ ।
यसअघि सुनको मूल्यले मंसिर ८ गते प्रतिदश ग्राम ३४ हजार ३५ रुपैयाँ र कात्तिक २३ गते ३३ हजार ९ सय ५० रुपैयाँको रेकर्ड कायम गरेको थियो । त्यसबेला अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य १ हजार चार सय १० रुपैयाँ पुगेको थियो । तर, आइतबार अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रतिऔश १ हजार ३ सय ९२ मात्र रहँदा पनि व्यापारीले स्थानीय बजारमा मुल्य बढाएका हुन् । शनिवार अन्तर्राष्ट्रिय सुन बजारमा मूल्य सामान्य बृद्वी भएको छ । शुक्रबार प्रतिऔस १३ सय ९० डलरमा कारोबार भएको सुनको मूल्य शनिबारको १३९२ डलरलाई आधार मानेर संघले मूल्य निर्धारण गरेको थियो ।
यस्तै, आइतबार चाँदीको मूल्यले पनि रेकर्ड कायम राखेको छ । आईतबार चाँदीको मूल्य पनि शुक्रबारको तुलनामा आठ रुपैयाँ पचास पैसा बढेर प्रतिदश ग्राम सात सय ११.५० रुपैयाँमा कारोबार भएको संघले जनाएको छ । यसअघि गत बुधबार चाँदीको मूल्य प्रतिदश ग्राम छ सय ९० रुपैयाँमा कारोबार भएको थियो ।
मूल्य बढेपनि बजारमा भने सुनको अभाव रहेको व्यवसायी बताउँछन् । काचो सुनको अभाव रहेको र रिसाइक्ङि सुन कारोबार भइरहेको शाक्यले बताए । “फ्रेस सुन पाउन धेरै पसल चाहार्नुपर्ने अवस्था छ” शाक्यले भने ।
आयातबारे अझै अन्यौल
यसैवीच, बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले सुनको आयात प्रतिबन्ध हटाएको एक साता वित्न लाग्दा आयातबारे अझै अन्यौल कायम छ । मन्त्रालयले मंगलबार बजार व्यवस्थित गर्ने अधिकार नेपाल राष्ट्र बैंकलाई दिएपनि बैंकले कार्यविधि नबनाएपछि बाणिज्य बैंकहरुले सुन आयात गर्न पाएका छैनन् ।
राष्ट्र बैंकका एक अधिकारीले आयात र वितरण निर्देशीका जारी गर्न एक\दुई दिन समय लाग्ने बताए । “आयात परिणाम तोक्ने र विक्रिका लागि निर्देशीका बनाउन छलफल गर्दैर्छौ” बैंकका अधिकारीले भने “भदौ ४ मा जारी गरेको निर्देशीकाको विरोध भएकाले अझ व्यवस्थित गर्न छलफलमै छौं” । यसअघि सुनचाँदी आयात र वितरण निर्देशिकाको विरोधमा व्यवसायीले पसल बन्द गरेका थिए ।

Saturday, December 04, 2010

सुनको कारोबार ५० प्रतिशत घट्यो

पुराना गहनाबाट नयाँ बनाउने ग्राहक बढे
यादव हुमागाई
काठमाडौं, १६ मंसिर
स्थानीय बजारमा सुनको मूल्य उच्च भएपछि व्यापार घटेको छ । मुल्य उच्च भएपछि विवाहको मध्य लगनमा पनि ५० प्रतिशतसम्म बिक्री कम भएको व्यवसायीहरु बताउछन् ।
सुनचाँदी व्यवसायीले विवाहको मौसमलाई ‘सिजन’ को रुपमा लिने गर्छन् । बैंशाख, मंसिर, माघ, फागुन महिनामा विवाहको लगन धेरै हुने भएकाले यस बेला सुनका गहनाको माग धेरै हुने गर्दछ । तर, यसपटकको सिजनमा विक्री आधा घटेको उनीहरु बताउछन् । बुधवार बजारमा सुनको मूल्य हालसम्मकै उच्च प्रति तोला ४० हजार पुगेको थियो ।
“यसपटकको सिजनमा सुनका गहनाको विक्री ५० प्रतिशत भन्दा धेरै घटेको छ” पञ्चवुद्व ज्वेलर्स क्षेत्रपाटीका संचालक दमन शाक्यले बताए । “अत्याधिक मूल्यका कारण अत्यावश्यक भएका सर्वसाधारणले मात्र गहना किन्ने गरेका छन् ।” हिन्दु परम्पराअनुसार विवाहमा सुनका गरगहना अनिवार्य मानिन्छ । तर, मुल्य अत्याधिक बढेको र नेपालीको आयस्तर भने नबढेकाले सुनका गहना बनाउने क्रम घट्दै गएको अनुभव छ सुनचाँदीको पूख्यौली व्यवसाय गर्दै आएका शाक्यको । शाक्य भन्छन्, “सर्वसाधारण नेपालीको आयस्तर नबढेकाले सुनका गहना सर्वसाधारणको पहुँचमा छैन” यसले पनि सुनचाँदीको गहना व्यवसायमा कमी आएको उनको अनुमान छ ।
मूल्य धेरै भएपछि पुुरानो गहनाबाट नयाँ गहना बनाउने ग्राहकहरु बढेको व्यवसायीहरुको भनाइ छ । “सुनका गहना अत्यावश्यक भएका पुरानो गहनालाई नयाँ बनाउन आउने ग्राहकहरु बढेका छन्” आदिनाथ ज्वलर्स इन्द्रचोकका हरी सुन्दर श्रेष्ठले भने । आपूर्ति नभएपनि बजारमा ग्राहकले रिसाइक्ङि सुन ल्याएकाले अभाव भने भइनसकेको उनले दावी गरे ।
सुनको भाउँ अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सामान्य बढ्दा पनि अभावको कारण देखाउदै स्थानीय व्यवसायीले भने सुनको मूल्य बढाएका थिए । “नेपालमा भाउँ उच्च हुनुको कारण अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य र बजारमा भएको अभावको भूमिका ५०÷५० प्रतिशत छ ।” नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघका अध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले भने “संघले थोरै बजारभाउँ तोकेर सोही अनुसार उपभोक्ताले किन्न पाएनन् भने त्यसको अर्थ हुदैन ।” बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयको सुनचाँदी आयातका लागि बाणिज्य बैंकहरुलाई मात्र अधिकार दिएकाले सुनको भाँउ खासै ओरालो लाग्ने सम्भावना नरहेको उनले दावी गरे । बैंकहरुले व्यवसायीले भन्दा धेरै कमीसन लिने भएकाले भाउ नघट्ने उनको भनाइ छ ।
सरकार र व्यवसायीको विवादले मूल्य बढेपछि सर्वसाधारण पिडित भएका छन् । “नयाँ सुन किन्न नसकीएपछि आफुसँग भएको पुरानो गहनालाइ नयाँ गहना बनाउन लागेको छु” न्यरोडको गहना पसलमा भेटीएकी चावहिलकी कुसुन्दा शर्माले भने । तर, रिसाइक्लिङ गहना बनाउदा सर्वसाधारण लाई घाटा पर्ने बताउँछन् । अध्यक्ष शाक्य भन्छन् “रिसाक्लिङ गरेर गहना बनाउँदा ग्राहकसँग आफूसँग भएको सुनको परिमाण घट्दै जान्छ, यसले सर्वसाधारणलाई घाटा हुन्छ ।”
मूल्य सामान्य घट्यो
बुधबार उच्च मुल्य कायम रहेको सुनको मूल्य विहिबार भने सामान्य घटेको छ । बिहिबार सुनको मूल्य प्रतिदश ग्राम ४५ रुपैयाँ घटेको छ । बुधबार प्रतिदश ग्राम ३४ हजार २ सय ९५ रुपैयाँ कायम भएको सुनको मुल्य विहिबार भने प्रतिदश ग्राम ३४ हजार २ सय ५० रुपैयाँ कायम भएको संघले जनाएको छ । यस्तै, चाँदीको मूल्यमा भने नौ रुपैयाँ बढेको छ । बुधबार प्रतिदश ग्राम छ सय ९० रुपैयाँ रहेकोमा विहिबार प्रतिदश ग्राम छ सय ९९ रुपैयाँमा कारोबार भएको संघले जनाएको छ ।

सुनको मूल्यमा हालसम्मकै उच्च रेकर्ड

तोलाको ४० हजार
काठमाडौं, १५ मंसिर

बुधबार स्थानीय बजारमा सुनको मूल्यले रेकर्ड कायम राख्दै प्रति तोला ४० हजार एक (प्रतिदश ग्राम ३४ हजार दुई सय ९५) रुपैयाँमा कारोबार भएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सामान्य मूल्य बढेपनि अभावको कारण देखाउँदै व्यवसायीहरुले दुई हजार बढीमा विक्री गरेका हुन् ।
यसअघि सुनको मूल्यले मंसिर ८ गते प्रतिदश ग्राम ३४ हजार ३५ रुपैयाँ र कात्तिक २३ गते ३३ हजार ९ सय ५० रुपैयाँको रेकर्ड कायम गरेको थियो । त्यसबेला अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य १ हजार चार सय १० रुपैयाँ पुगेको थियो । तर, बुधवार अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य प्रतिऔश १ हजार ३ सय ८६ मात्र रहँदा पनि व्यापारीले स्थानीय बजारमा मुल्य बढाएका हुन् ।
मंगलबार प्रतिदश ग्राम ३३ हजार ९ सय ३० रुपैयाँमा कारोबार भएको सुन वुधवार प्रतिदश ग्राम तीन सय ६५ रुपैयाँ बढेर प्रतिदश ग्राम ३४ हजार दुई सय ९५ रुपैयाँमा कारोबार भएको नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघले जनाएको छ ।
“आज कायम भएको मूल्य हालसम्मकै उच्च हो” संघका अध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले भने “अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको सामान्य बढेको भएपनि स्थानीय बजारमा भने अभावका रहेको र माँग भने बढेका कारण मूल्य उच्च भएको हो ।” स्थानीय बजारमा कायम भएको मूल्य अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य भन्दा दुई हजार धेरै रहेको शाक्यले बताए ।
बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले सुन आयातका लागि गरेको व्यवस्थाले मूल्य बढ्न सघाएको शाक्यको दावी छ । “बाणिज्य बैंकहरुलाई मात्र सुन आयात गर्न दिने मन्त्रालयको निर्णयले बजार अन्यौल भइ भाउँ बढेको हो” शाक्यले भने “व्यवसायीको भन्दा बैंकहरुले धेरै कमीसन जोड्ने भएकाले सुनको मूल्य अझै बढ्ने उनले दावी गरे ।
यस्तै चाँदीको मूल्यले पनि रेकर्ड कायम राखेको छ । मंगलबार भन्दा बुधबार चाँदीको मूल्यमा पनि प्रतिदश ग्राम ११ रुपैयाँ बढेर प्रतिदश ग्राम छ सय ९० रुपैयाँमा कारोबार भएको संघले जनाएको छ । यसअघि मंसिर ८ गते चाँदीको मूल्य प्रतिदश ग्राम छ सय ८१ रुपैयाँमा कारोबार भएको थियो ।
यसैवीच संघले बुधवार प्रेस विज्ञप्ती जारी गर्दै आपूर्ति मन्त्रालयको निर्णय विरोध गरेको छ । व्यवसायीकै भन्सार महसुल बृद्वी गरेपछि पनि सुन आयात गर्ने अधिकार व्यवसायीलाई नदिएकोप्रति संघले खेद व्यक्त गरेको छ । साथै व्यवसायीहरुले सुनचा“दी आयात गर्दा उपभोक्तालाई सिधै बिक्री वितरण गर्न सकिने हु“दा उपभोक्ता मूल्यमा कमी आउने र सुलभ रुपमा सुनचा“दीको खरिद बिक्री गर्न सकिने आशालाई पनि मन्त्रालयको निर्णयले तुषारापात गरेको जनाइएको छ ।
दैनिक १५ किलो आयात
यसैवीच, मंगलबार बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले सुनको आयात र बजार व्यवस्थित गर्ने अधिकार नेपाल राष्ट्र बैंकलाई दिएपछि बैंकले यसअघि जारी गरेको निर्देशन पुनः कार्यान्वयना गर्ने तयारी गरेको छ । बैंकले आयात परिणामलाई भने बढाएर दैनिक १५ किलो आयात गर्न पाउने व्यवस्था गर्न लागेको छ ।
“यसअघि राष्ट्र बैंकले सुन बजार व्यवस्थित गर्न ल्याएको निर्देशिका अनुसार नै आयात गर्ने दिने बैंकले तयारी गरेको छ” बैंकका एक अधिकारीले कारोबारसँग भने “बजारका मागलाई हेरेर दैनिक १५ किलो सुन ल्याउने व्यवस्था गर्न सकिन्छ ।” तर, मन्त्रालयबाट औपचारीक पत्र नआएकाले आयात व्यवस्था गर्न एक÷दुई दिन समय लाग्ने ती अधिकारीले बताए ।
बैंकले यसअघि भदौ ४ मा जारी गरेको निर्देशीकामा बाणिज्य बैंकहरुले आयात गरेको सुनको परिणामको नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघको सिफारीसमा ५० प्रतिशत र नेपाल रत्न तथा आभुषण संघ र सुनचाँदी कला व्यवसायी संघको सिफारीसमा २५÷२५ प्रतिशत विक्री गर्ने व्यवस्था गरेको थियो । यस्तै आयातित सुनमध्ये ६० प्रतिशत बाग्मती अंचलभित्र र ४० प्रतिशत अन्य १३ अञ्चलमा बिक्रि गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ ।

सुनचाँदी आयातमा प्रतिबन्ध हट्यो


आयात परिणाम र वितरण कार्यविधि बनाउने जिम्मा राष्ट्र बैंकलाई
यादव हुमागाई
काठमाडौं, १४ मंसिर

सरकारले मंगलबारबाट सुनचाँदी आयात प्रतिबन्ध खुल्ला गरेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकको निगरानीमा आयात तथा वितरण गर्ने व्यवस्था गर्दै बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले आयात खोलेको हो । आयातको अधिकार भने बाणिज्य बैंकहरुलाई मात्र दिइएको छ ।
“नेपाल राष्ट्र बैंकको निगरानीमा बाणिज्य बैंकहरुले आयात गर्ने गरी प्रतिबन्ध हटाइएको छ” बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्री राजेन्द्र महत्तोले कारोबारसँग भने “आयात र वितरणका लागि कार्यविधिलगायतको जिम्मा राष्ट्र बैंकलाई दिइएको छ ।”
भन्सारदर बृद्वी गरिएको विद्येयकको म्याद सकिएपछि सरकारले गत भदौ १८ देखि सुनचाँदी आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो । डेढ साता अघि बजेट मार्फत भन्सारदर बृद्वी गरी प्रतिदश ग्राम एक हजार रुपैयाँ पु¥याएपछि आयात खुल्ला गर्न सरकारलाई बाटो खुलेको थियो ।
मन्त्रालयले आयातको परिमाण तोक्ने र वितरणका लागि कार्यविधी बनाउने अधिकार केन्द्रीय बैंकलाई दिएपछि बजारमा सुन आयात हुन केही दिन लाग्ने भएको छ । “मन्त्रालयको काम त सकियो तर, आयात र वितरणमा राष्ट्र बैंकले कार्यविधि बनाउनुपर्ने भएकाले केही दिन समय लाग्न सक्छ” ओझाले भने ।
बजारको आवश्यक्ता अनुसार व्यवसायीलाई आपूर्ति गर्न दिनुपर्ने व्यवसायीको माँगलाई वेवास्ता गर्दै मन्त्रालयले बाणिज्य बैंकहरुलाई आयातको अधिकार दिएको हो । सुनको अपचलन नहोस् भनेर बाणिज्य बैंकहरुले आयात गरी व्यवसायीलाई विक्रि गर्ने अधिकार दिइएको बाणिज्य तथा आपूर्ति सचिव पुरुषोत्म ओझाले बताए । सुन आयातले विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा असर नपरोस् भनेर प्रत्येक महिना बाणिज्य मन्त्रालय र राष्ट्र बैंकका प्रतिनिधि बसेर समिक्षा गर्ने उनले बताए ।
व्यवसायीले भने बैंकहरुले मात्र सुन आयात गर्ने व्यवस्थाको विरोध गरेका छन् । “बाणिज्य बैंकहरुमार्फत सुन आयात र बिक्रि गर्दा महंगो भयो भनेर यस अघि पनि विरोध गर्दै आएका हौं” नेपाल सुन चाँदी व्यवसायी संघका अध्यक्ष तेजरत्न शाक्यले भने “व्यवसायीलाई आयात गर्न नदिने मन्त्रालयको निर्णय अव्यवहारीक छ ।” व्यवसायीको भन्दा बैकहरुले बढी कमिसन लिने भएकाले सुनको मूल्य बढ्ने उनले बताए । बाणिज्य बैंकहरुले सुनको काम व्यापार गर्ने होइन भन्दै शाक्यले भने “व्यापारै गर्ने भए सुनको मात्र के नुन पनि आयात गरुन् न ? ।”
गत आर्थिक वर्षमा अत्याधिक सुन आयात भई भारत निर्यात भएको र विदेशी मुद्रा संञ्चिति घटेपछि सरकारले चैतबाट सुन आयातमा कडाइ गर्न लागेको थियो । आयात निरुत्साहित गर्न चैतमा विद्येयकमार्फत प्रतिदश ग्राम एक सय ३० रुपैयाँ रहेको भन्सारदर बढाएर ४ सय ३० रुपैयाँ पु¥याएको थियो । त्यस्तै, बैंशाखदेखि राष्ट्र बैंकहरुले व्यवसायीहरुले सुन ल्याउन नपाउने व्यवस्था गर्दै बाणिज्य बैंकहरुले दैनिक १० किलो मात्र सुन आयात गर्न पाउने व्यवस्था गरेको थियो ।
यस्तै, भदौ ४ मा सुनचाँदी आयात र वितरणका लागि निर्देशीका जारी गर्दै सुनचाँदी वितरणका गर्न एउटा संघको एकाधिकारलाई अत्य गर्दै समान प्रकृतिका अन्य दुई संघलाई पनि अधिकार दिएको थियो । निर्देशन अनुसार कुल आयातमध्ये नेपाल सुन चादी व्यवसायी संघले ५० प्रतिशत र नेपाल रत्न आभुषण संघ तथा नेपाल सुनचाँदी कला व्यवसायी संघलाई २५÷२५ प्रतिशत सुनका लागि सिफारीस गर्ने अधिकार दिएको थियो । यस्तै क्षेत्रीय रुपमा पनि वितरण प्रणाली व्यवस्थित गर्न आयातित सुनको ६० प्रतिशत बाग्मती अंचलभित्र र ४० प्रतिशत अन्य १३ अञ्चलका लागि तोकेको थियो ।
यसको विरोध गर्दै केही व्यवसायीले भने दुई दिन सुनचाँदी पसल पनि बन्द गरेका थिए ।
सुन आयातका प्रतिबन्ध लागेपछि राष्ट्र बैंकले कालोबजारी कम गर्न र बजारको अभाव हटाउन आफ्नो ढुकुटीमा रहेको सुन बोलकबोलमार्फत व्यवसायीलाई बिक्रि गरेको थियो । बैंकले बोलकबोलबाट पाँच सय ८४ केजी सुन र सात हजार ३१ केजी चाँदी व्यवसायीलाई विक्री गरेको थियो ।
भन्सार विभागका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा ४१ अर्व ६३ करोड ५७ लाख रुपैयाँको १५ हजार ४ सय ९१ किलो सुन आयात भएको थियो । करिव २५ करोड राजश्व उठाएको थियो । अघिल्लो आवमा १६ अर्व बराबरको सुन आयात भएको थियो ।

श्रीलंकाली सहकारीकर्मी नेपाल भ्रमणमा आउने


यादव हुमागाई
काठमाडौं, १५ मंसिर

श्रीलंकाका सहकारीकर्मी एक टोली नेपालको सहकारी आन्दोलनको अध्ययनका लागि साताव्यापी भ्रमणमा नेपाल आउने भएको छ । राष्ट्रिय सहकारी संघको निमन्त्रणमा टोली आगामी मंगलबार नेपाल आइपुग्ने संघका महाप्रवन्धक रामभजन शाहले जानकारी दिए ।
संघले टोलीलाई नेपालका वचत तथा ऋण, दुग्ध, कृषिलगायतका नमुना सहकारी र ति संस्थाहरुले संचालन गरेको विभिन्न कार्यक्रमको भ्रमण गराउने तयारी गरेको संघले जानकारी दिएको छ । श्रीलंकामा सहकारी संस्थाले संचालन गरेका दैनिक उपभोग्य सामाग्री पसल ‘को–सप’ को राम्रो उदाहरण रहेकाले टोलीले नेपालमा पनि त्यसबारे जानकारी लिन चाहेको शाहले बताए । टोलीलाई संकटा बचत तथा ऋण सहरकारीले न्युरोडमा हालै संचालनमा ल्याएको ‘को सप’ को भ्रमण गराउने निश्चित भएपनि अन्य संस्था र कार्यक्रमका बारेमा भने तय भइनसकेको उनले जानकारी दिए ।
दुई देशवीच सहकारी विकासको अनुभव आदान प्रदान कार्यक्रम अन्र्तगत नै नेपालको उच्चस्तरीय सहकारीकर्मीको टोली अहिले श्रीलंका भ्रमणका रहेको छ । संघका अध्यक्ष केशव बडालको नेतृत्वमा रहेको १५ सदस्यीय टोलीमा संघका संचालक रामचन्द्र उप्रती, सहकारी विभागका रजिष्टार शुर्दसन प्रसाद ढकाल, राष्ट्रिय सहकारी विकास बोर्डका सदस्य सचिव नेत्र प्रसाद न्यौपानेलगायतका सहकारीकर्मीहरु सहभागी रहेको संघले जनाएको छ ।
देशभरका सहकारीहरुको छाता संघठन राष्ट्रिय सहकारी संघले सहकारी विकासको अनुभव आदान प्रदानका लागि अन्य देशका सहकारी संघहरुसँग मिलेर यस्ता कार्यक्रम संचालन गर्दै आएको जनाएको छ । यसअघि पनि संघले सहकारीकर्मीलाई कोरिया, जापान, मलेसियामालगायतका देशमा अध्ययन र भ्रमणको अवसर उपलब्ध गराउँदै आएको शाहले बताए ।